W przypadku niepełnoetatowców wiele problemów przysparza pracodawcom rozliczanie ich czasu pracy. W odniesieniu do takich osób trzeba wszakże m.in. pamiętać, że zgodnie z art. 151 § 5 Kodeksu pracy, w umowie o pracę pracownika zatrudnionego na część etatu, pracodawca powinien ustalić liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatków jak za nadgodziny.

Podkreślmy, że 19 października 2023 r. TSUE wydał ważny wyrok dotyczący pracy ponadwymiarowej niepełnoetatowców.

Limit w umowie o pracę

Powszechnie przyjęte jest, że limit, o którym mowa w art. 151 § 5 Kodeksu pracy, powinien zostać określony poniżej poziomu kodeksowych norm czasu pracy wynoszących 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. w tygodniu. A zatem limit godzin pracy niepełnoetatowca, żeby spełniał przeznaczoną mu rolę, musi mieścić się w przedziale pomiędzy wskazanym w umowie o pracę wymiarem etatu pracownika, a normą czasu pracy dla pełnego etatu, ale zawsze poniżej tej normy.

Ustalenie przedmiotowego limitu na poziomie pełnego etatu jest wadliwe i nie miałoby sensu, gdyż za pracę ponad pełen wymiar – niezależnie od zapisów umownych – pracownik, w myśl art. 151¹ § 1 i 2 Kodeksu pracy, ma już zagwarantowane wynagrodzenie wraz z dodatkiem.

Powyższe znajduje potwierdzenie chociażby w odpowiedzi Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 24 maja 2016 r. na interpelację nr 2768 w sprawie dodatku za pracę ponadwymiarową i za pracę w godzinach nadliczbowych.

🎯 Kadry i Płace Książka 2025 - 📖 prostym, zrozumiałym językiem opisuje między innymi takie zagadnienia jak: dodatki za nadgodziny, godziny nadliczbowe, godziny nadliczbowe niepełnoetatowca, wynagrodzenie za nadgodziny aktualizowane na bieżąco przez 365 dni od dnia zakupu.

Rekompensowanie godzin nadliczbowych niepełnoetatowcom

Sposób rekompensowania niepełnoetatowemu pracownikowi zadań realizowanych przez niego poza normalnymi godzinami pracy (czyli wykraczającymi poza wymiar etatu zapisany w umowie o pracę), zależy przede wszystkim od tego, czy mamy do czynienia pracą ponadwymiarową, nadlimitową czy też z nadgodzinami.

Rodzaj pracy niepełnoetatowca	Należna rekompensata
Praca ponadwymiarowa czyli godziny pracy mieszczące się w przedziale między indywidualnym wymiarem czasu pracy a wskazanym w umowie limitem godzin (praca taka nie narusza norm czasu pracy – dobowej lub średniotygodniowej – oraz przedłużonego wymiaru dobowego)	Normalne wynagrodzenie za pracę
Praca nadlimitowa czyli godziny pracy wykraczające ponad obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy oraz jednocześnie limit wskazany w umowie, lecz niewykraczające poza powszechne normy kodeksowe czasu pracy (czyli niebędące nadgodzinami)	Normalne wynagrodzenie za pracę powiększone o dodatki liczone jak za pracę w godzinach nadliczbowych
Praca w nadgodzinach czyli godziny pracy przekraczające obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy oraz jednocześnie powszechną normę kodeksową (dobową lub średniotygodniową) albo przedłużony wymiar	Czas wolny (na wniosek pracownika lub z inicjatywy pracodawcy), albo wynagrodzenie ze stosownym dodatkiem. Uwaga: jeśli pracownik świadczył pracę w dniu wolnym z racji przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, w zamian przysługuje mu cały inny dzień wolny. Art. 151³ K.p. przewiduje w tym przypadku tylko taką formę rekompensaty.

Ważny wyrok TSUE w zakresie opłacania godzin nadliczbowych pracowników niepełnoetatowych

TSUE w wyroku z 19 października 2023 r. w sprawie C 660/20 orzekł, że warunek uzyskania podwyższonego wynagrodzenia za przekroczenie określonej liczby godzin pracy nie może stawiać pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy w mniej korzystnej sytuacji w stosunku do pełnoetatowców. Z przywołanego wyroku wynika, że:

– za dyskryminującą należy uznawać praktykę wypłacania dodatków za pracę w nadgodzinach pracownikom niepełnoetatowym, jeżeli wymaga ona od nich przepracowania takiej samej liczby godzin jak osoby pracujące na całym etacie;

– jeśli osoba jest zatrudniona przykładowo w połowie wymiaru czasu pracy, pracuje cztery godziny w każdym dniu i któregoś dnia wypracuje godzinę dłużej, to za tę godzinę powinno być jej wypłacona należność jak za pracę nadliczbową, a więc wynagrodzenie i dodatek, bo dzięki temu będzie zapewnione równe traktowanie pracowników w zakresie opłacania „nadliczbówek”.

Zauważmy, iż:

– omawiane orzeczenie zapadło w sprawie niemieckiego pilota samolotów linii Lufthansa zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, którego umowa o pracę stanowiła, że otrzymuje on wynagrodzenie podstawowe, zależne od czasu pełnienia czynności lotniczych oraz dodatkowe wynagrodzenie, jeżeli wykona w ciągu miesiąca określoną liczbę godzin czynności lotniczych i przekroczy progi określone w tym względzie w jego umowie o pracę;

– powyższe progi były identyczne w przypadku pilotów pracujących w pełnym wymiarze czasu pracy i pilotów pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy;

– w ocenie wspomnianego pilota:

rzeczone progi powinny być obniżone, biorąc pod uwagę liczbę przepracowanych przez niego godzin, ponieważ jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy;
przysługuje mu prawo do dodatkowego wynagrodzenia, jeżeli przekroczy progi wynagrodzenia obniżone proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy;

– niemiecki federalny sąd pracy, rozpatrujący spór między ww. pilotem a spółką Lufthansa, zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości, chcą tym samym ustalić, czy przepisy krajowe, które wymagają, aby pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy przepracował taką samą liczbę godzin pracy jak pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w celu uzyskania dodatkowego wynagrodzenia, skutkują dyskryminacją, która jest zakazana w świetle prawa UE;

– TSUE udzielił odpowiedzi twierdzącej, wskazując, że istnienie identycznych progów czasu pracy w celu uzyskania dodatkowego wynagrodzenia za pracę wprowadza, dla pilotów zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, dłuższe godzinowe pełnienie czynności lotniczych niż dla pilotów zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy – w stosunku do ich całkowitego wymiaru czasu pracy. A zatem piloci zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy mają większe obciążenie i rzadziej spełniają warunki prawa do dodatkowego wynagrodzenia niż ich współpracownicy pracujący w pełnym wymiarze czasu pracy;

– w konsekwencji Trybunał orzekł, że takie przepisy krajowe wymuszające od niepełnoetatowców przepracowanie takiej samej liczby godzin jak pełnoetatowcy dla uzyskania dodatków za nadgodziny prowadzą do mniej korzystnego traktowania pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, co jest niezgodne z prawem unijnym, chyba że takie traktowanie jest uzasadnione obiektywnym powodem.

Oceniając skutki opisanego wyroku podkreślić należy przede wszystkim, że:

– odesłanie prejudycjalne pozwala sądom państw członkowskich, w ramach rozpatrywanego przez nie sporu, zwrócić się do TSUE z pytaniem o wykładnię prawa UE lub o ocenę ważności aktu unijnego. Trybunał nie rozpoznaje sporu krajowego. Do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które spotkają się z podobnym problemem;

– zapadłe rozstrzygnięcie:

otwiera drogę dla pracowników na terenie całej UE, zatrudnionych na umowach o niepełnym wymiarze czasu pracy, do ubiegania się o wypłatę należnych dodatków za wszystkie godziny przepracowane ponad określony w umowie wymiar czasu pracy;
powinno przełożyć się na zmiany w polskim przepisach prawa pracy, albowiem zgodnie z art. 151 § 5 K.p. strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero ich przekroczenie uprawnia pracownika do otrzymania, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.

Aby uniknąć błędów przy kalkulowaniu zapłaty za nadgodziny, polecamy korzystać z naszego praktycznego kalkulatora służącego do wyliczania wynagrodzenia za „nadliczbówki”:

🧮 Kalkulator Online – Kalkulator – Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe
Jak obliczać wynagrodzenie za nadgodziny?
➪ Kliknij i Sprawdź